Eksperci Fundacji Batorego o samorządowych finansach
Eksperci Fundacji Batorego, dr Julita Łukomska oraz prof. Paweł Swianiewicz, zakwestionowali twierdzenia Ministerstwa Finansów o stabilnej sytuacji finansowej samorządów po III kwartale 2022 roku. Dotyczy to przede wszystkim miast na prawach powiatu, czyli m.in. Tarnowa.
Według Ministerstwa Finansów sytuacja finansowa samorządów po III kwartale ub. roku jest stabilna, o czym m.in. świadczy prawie 14,9 mld zł nadwyżki. Tymczasem eksperci Fundacji Batorego zwracają uwagę, iż są to dane zbiorcze, a sytuacja gmin, miast na prawach powiatu, powiatów i województw jest różna. Poza tym łączne dane o wielkości dochodów zakłamują obraz sytuacji, bowiem duże znaczenie dla funkcjonowania samorządów ma struktura dochodów: skąd się te środki biorą i jak duża jest swoboda decydowania o ich przeznaczeniu.
Dr Julita Łukomska oraz prof. Paweł Swianiewicz szczególną uwagę zwracają na sytuację gmin oraz miast na prawach powiatu i podkreślają, że jeśli chodzi o łączne dochody budżetów samorządowych, to sytuacja uległa drastycznej zmianie w 2022 roku. W miastach na prawach powiatu oraz w powiatach relacja dochodów budżetowych do PKB wygląda gorzej niż w roku 2018 - dochody znacząco zmniejszyły się w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego.
W przypadku dochodów własnych miast na prawach powiatu ich realny poziom w 2022 roku spadł poniżej poziomu z roku 2018, w całym okresie 2018–2022 dynamika dochodów własnych była niższa od wzrostu PKB, a reformy podatkowe, w tym zwłaszcza w zakresie podatku PIT, dotknęły przede wszystkim duże miasta. Eksperci zwracają uwagę, że o ile do roku 2021 wpływy samorządów z PIT w przybliżeniu nadążały za wzrostem PKB, a także za wzrostem przeciętnych wynagrodzeń w gospodarce, to w 2022 roku nastąpiło dramatyczne załamanie. W efekcie dochody z PIT w 2022 roku są w ujęciu realnym (po uwzględnieniu inflacji) około 10% niższe niż zanotowane w roku 2018 - wyliczają.
Znacząco na stan samorządowych finansów wpływa wzrost kosztów, które obciążają budżety, a nie są związane z decyzjami podejmowanymi przez władze lokalne. Tu zwraca uwagę przede wszystkim rosnący rozziew między faktycznymi kosztami utrzymania szkół i wielkością subwencji oświatowej otrzymywanej przez samorządy. Drugim istotnym czynnikiem jest wzrost cen energii i paliw, który znacząco przekracza średni poziom inflacji i generuje koszty, np. oświetlenia ulic, ogrzewania obiektów samorządowych oraz funkcjonowania lokalnego transportu publicznego.
