Rocznica śmierci polskiego Edisona
Dzisiaj przypada 95. rocznica śmierci znanego polskiego wynalazcy, genialnego samouka, Jana Szczepanika. Umarł on 18 kwietnia 1926 roku w Tarnowie i pochowany został na tarnowskim Cmentarzu Starym w grobowcu rodziny Dzikowskich.
Jan Szczepanik urodził się 13 czerwca 1872 roku w Rudnikach koło Mościsk. Naukę rozpoczął w wieku 6 lat w pojezuickiej szkole ludowej w Krośnie, którą ukończył w 1885 roku. Następnie uczył się w Gimnazjum w Jaśle oraz w seminarium nauczycielskim w Krakowie. Po jego ukończeniu, do 1896 roku pracował jako nauczyciel w okolicach Krosna (Potok, Korczyna, Lubatówka) oraz Krakowa (Lubocza). Następnie zatrudnił się w krakowskim „Magazynie aparatów fotograficznych” Ludwika Kleinberga, gdzie poznał technologię oraz konstrukcję ówczesnych aparatów fotograficznych.
Po wystąpieniu z zawodu nauczycielskiego został zobowiązany do odbycia trzyletniej służby wojskowej i wstąpił do 45. pułku piechoty w Sanoku. Służył w Przemyślu, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, Wandę Dzikowską, z którą 8 listopada 1902 roku wziął ślub w tarnowskiej Bazylice Katedralnej. Na stałe w naszym mieście zamieszkał wraz z żoną w roku 1906.
Jan Szczepanik zwany był polskim Edisonem, Leonardem da Vinci z Galicji czy galicyjskim geniuszem. Był autorem pięćdziesięciu wynalazków, opatentował też kilkaset pomysłów technicznych z dziedziny fotografii barwnej, telewizji oraz barwnego tkactwa. Jego pierwsze wynalazki przeznaczone były dla przemysłu włókienniczego. Potem opatentował m.in. telektroskop – urządzenie do przesyłania na odległość ruchomego obrazu kolorowego wraz z dźwiękiem, protoplastę dzisiejszej telewizji. Opracował również kamerę do filmu barwnego oraz projektor. Stworzony przez niego system kolorowej fotografii został wykorzystany przez przedsiębiorstwa Kodak oraz Agfa. O jego dokonaniach pisał m.in. znany amerykański pisarz, Mark Twain.
Światową sławę przyniosło mu wynalezienie w 1901 roku kamizelki kuloodpornej, która uchroniła przed śmiercią w zamachu Alfonsa XIII. W dowód wdzięczności hiszpański król udekorował Jana Szczepanika wysokim odznaczeniem państwowym, Orderem Izabeli Katolickiej.
Jan Szczepanik jest patronem szkół w Tarnowie, Krośnie i Łodzi, jego imieniem nazwano również ulice w Tarnowie, Korczynie, Krośnie i Warszawie.
(sm)
