Zabory i lata wojny

31 VII 1772

Od strony Pilzna wkroczył do Tarnowa korpus austriacki gen. d'Altony i założył tu swoją kwaterę. Tak rozpoczął się prawie 150-letni okres niewoli.

11 IX 1772

Ogłoszono w Tarnowie uniwersał rozbiorowy cesarzowej Marii Teresy i zawiadomiono mieszczan, że stali się poddanymi monarchii habsburskiej.

1773

Tarnów został stolicą okręgu w cyrkule pilzneńskim.

29 XII 1773

Na tarnowskim ratuszu radni złożyli przysięgę na wierność monarchii habsburskiej.

1774

Księżna Barbara Sanguszkowa zrzeka się dożywocia do Tarnowa i hrabstwa tarnowskiego na rzecz synów : Józefa, Hieronima i Janusza, którzy dokonując podziału dóbr oddają Tarnów Hieronimowi.

1776

Książę Hieronim Sanguszko wydaje rozporządzenie oparte na prawie zwyczajowym, które mówi, że w mieście i na przedmieściu wolno sprzedawać wódkę tylko skarbową hrabstwa tarnowskiego, a piwo wolno kupować od mieszczan tarnowskich.

26 II 1781

Przeniesienie do Tarnowa (z Zakrzówka k. Krakowa) oficjalatu generalnego dla "przedwiślańskiej" części diecezji krakowskiej

12 I 1782

O.O. Bernardynom odebrano kościół i klasztor, który posiadali od r. 1468, oddając im na siedzibę klasztor z kościołem opuszczony przez zakonnice reguły św. Klary.

20 IX 1783

Cesarz Józef II utworzył diecezję tarnowską. Pierwszym biskupem tarnowskim został dr Jan Duvall. Tarnów stał się stolicą obwodu tarnowskiego (powiatu).

1784

Inż. Jan Gross wytyczył drogę tranzytową, tzw. szosę śląską, wiodącą przez miasto ulicami : Krakowską, Wałową i Lwowską.

3 XI 1784

Władze austriackie w miejsce istniejącej w Tarnowie Kolonii Akademickiej powołały do życia 5-klasowe gimnazjum.

9 XI 1784

Założono Cmentarz Stary, obecnie stanowiący zespół zabytkowy, który zastąpił dawne cmentarze przykościelne. Na szczególną uwagę zasługują m in. groby : Anny Radziwiłłowej, Rufina Piotrowskiego; zbiorowe mogiły powstańców z 1863 r., ofiar rabacji galicyjskiej w 1846 r. oraz kaplica grobowa Książąt Sanguszków.

1785

Biskup tarnowski Alojzy Pukalski ufundował figurę Matki Boskiej na placu Katedralnym.

20 XI 1786

"Umowa cesyjna" między biskupem F. Janowskim i A. Gołaszewskim - dekanaty: głogowski, miechociński i rudnicki przeszły do diecezji przemyskiej, a dekanat krośnieński do diecezji tarnowskiej.

1786

Jerzy Matyaszowski założył w Tarnowie pierwszą drukarnię.

13 III 1786

Papież Pius VI erygował kanonicznie diecezję tarnowską i dotychczasowej kolegiacie nadał godność katedry biskupiej.

3 X 1786

Tarnów nawiedziło trzęsienie ziemi, które trwało jedną minutę.

1787

Rząd austriacki odebrał księciu Hieronimowi Sanguszce władzę sądową i administracyjną nad miastem i Tarnów przeszedł pod wyłączną władzę rządu. Austriackie władze administracyjne powołały spośród obywateli miasta nowy samorząd. W Tarnowie ustanowiono Forum Nobilium czyli Sąd Szlachecki dla siedmiu cyrkułów : myślenickiego, sądeckiego, bocheńskiego, tarnowskiego, rzeszowskiego, sanockiego i dukielskiego.

11 IV 1787

Przez Tarnów przejeżdżał w drodze na koronację carowej Katarzyny II, cesarz austriacki Józef II.

1789

Pierwszą szkołę dla dziewcząt otworzył w Tarnowie Józef Lignau, dyrektor szkoły głównej normalnej.

8 III 1791

Urodził się Kazimierz Brodziński poeta, historyk, uczestnik powstania listopadowego, absolwent tarnowskiego gimnazjum. (Zm. 1835).

1792

Cesarz Franciszek II uchylił dawne przywileje miasta i wydał nowy akt określający ustrój władz miejskich, wybieranych w wolnych wyborach. Odtąd władze Tarnowa stanowił wydział miejski złożony z 24 obywateli z burmistrzem i asesorami.

14 IX 1792

Wybuchł groźny pożar, który zniszczył całą dzielnicę żydowską, rynek i ratusz miejski.

14 III 1793

W Tarnowie urodził się Józef Zacharyasz Bem. (Zm. 1850).

15 VI 1794

U mieszczanina Bocheńskiego zanocował będąc przejazdem w Tarnowie, książę biskup warmiński ks. Ignacy Krasicki.

1796

Powstaje pierwszy znany Plan Tarnowa i okolic wykonany przez Franza von Grottgera.

30 IX 1803

Urodził się Władysław Sanguszko, który wolą ojca księcia Eustachego odziedziczył Gumniska i hrabstwo tarnowskie. Był jednym z czołowych magnatów galicyjskich. W swoim domu w Gumniskach gościł wiele znanych postaci życia kulturalnego m.in. Aleksandra Fredrę, Zygmunta Krasińskiego, Wincentego Pola.(Zm. 1870).

13 VI 1805

Bulla papieża Piusa VII "Indefessum personarum" znosząca diecezję tarnowską i przenosząca kapitułę katedralną do Kielc

1805

Gmina miasta Tarnowa nabyła grunty duchownych : Zawale, Dyksonówkę, Kantorię, Dąbrówkę Infułacką, które przeznaczono pod zabudowę rozwijającego się miasta

1809

Po zwycięstwie pod Raszynem do Tarnowa przybył na krótko i zajął miasto oddział wojsk Księstwa Warszawskiego. Przez pół roku przebywały w Tarnowie wojska rosyjskie dowodzone przez księcia Golicyna.

1810

Gimnazjum tarnowskie zreorganizowano na 6-klasowe.

1817

Tarnów odwiedził cesarz Franciszek z cesarzową Karoliną Augustą, podczas wizyty oglądali miasto z Góry św. Marcina.

17 VIII 1818

W Tarnowie otwarto publiczną szkołę żeńską o klasie robót kobiecych z 82 uczennicami i nauczycielką Franciszką Mink (Munk).

1818

W Tarnowie gościł przejazdem car Aleksander.

1819

Pierwszą w Tarnowie księgarnię otworzył Fryderyk Sattelberger.

2 V 1825

Urodził się Zygmunt Kaczkowski powieściopisarz, publicysta, który w latach 1842 - 1843 uczęszczał do gimnazjum w Tarnowie. (Zm.1896).

1826

Ukończono budowę browaru książąt Sanguszków, który był pierwszą tarnowską nowoczesną fabryką.

23 IV 1826

Bulla pap. Leona XII "Sedium episcopalium translationes" - przeniesienie stolicy diecezji z Tyńca do Tarnowa; istnieje odtąd "diecezja tarnowska". Równocześnie do Tarnowa przeniesione zostało Seminarium Duchowne.

1831

W drukarni Józefa Karnstadta wydana została pierwsza praca monograficzna o Tarnowie, ks. Wincentego Balickiego " Miasto Tarnów pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym i naukowym". W Tarnowie panowała epidemia cholery.

1832

Po upadku powstania listopadowego powstał w Tarnowie tajny Związek Bezimienny, którego celem było pozyskiwanie młodzieży do nowej akcji powstańczej, przygotowywanej przez emigracyjną organizację węglarską - Zemsta Ludu.

1834

W Tarnowie powstała węglarska organizacja Synów Świata.

1835

Biskup Franciszek Pistek kupił dom i ogród na przedmieściu Pogwizdów i przeznaczył na szpital - "dom ochrony ubogich i chorych". Zatrudniono wówczas stałego lekarza ordynariusza Wilhelma Kocha. Są to początki działalności szpitala w Tarnowie.

16 IV 1835

Urodził się Józef Szujski, historyk, pisarz, publicysta, polityk, profesor.(Zm. 1883)

1837

W Tarnowie działa Powszechna Konfederacja Narodu Polskiego, tzw. Związek Mazurski, który propaguje przewrót agrarny.

1 IX 1838

Zaczyna funkcjonować Seminarium Duchowne i połączony z nim Instytut Teologiczny.

1842

Otwarto szpital żydowski w Tarnowie. Urodził się Eustachy Stanisław Sanguszko jako najmłodsze dziecko Władysława i Izabeli z Lubomirskich. Po przedwczesnej śmierci swojego brata Pawła Karola w r. 1878 objął hrabstwo tarnowskie, stając się ostatnim dziedzicem przed odzyskaniem niepodległości. Jako wieloletni marszałek Rady Powiatowej w Tarnowie m. in. doprowadził do regulacji rzek - Białej i Dunajca. W swoim majątku wzorowo gospodarował, zajmował się także działalnością filantropijną, w Tarnowie pełnił szereg honorowych funkcji - cieszył się wielkim autorytetem.

1 X 1843

Z inicjatywy księżnej Izabeli Sanguszkowej powstało Towarzystwo Dobroczynności w Tarnowie posiadające własny dom ubogich i szpital.

2 III 1845

Zaistniało Towarzystwo Strzeleckie.

18 II 1846

Wybuchła rabacja pod wodzą Jakuba Szeli, znana jako rzeź galicyjska, której epicentrum było w Tarnowie. Henryk Szancer założył młyn parowy o 10 - obrotach.

7 IV 1846

Wprowadzono w życie kontrakt na mocy którego książę Władysław Sanguszko sprzedał gminie miejskiej tarnowskiej prawo do propinacji wódczanej i zezwolił by dobra rodowe (wsie : Grabówka, Strusina, Zabłocie i Terlikówka) włączono do miasta Tarnowa. W zamian za to zastrzegł sobie, by na pamiątkę tego aktu na wieży ratuszowej w miejsce herbu miasta "Leliwy" umieszczony został herb książąt Lubartowiczów Sanguszków "Pogoń Litewska".

1848

Została zorganizowana Rada Narodowa, która kierowała akcją na rzecz uzyskania swobód narodowych.

1 IV 1848

Ukazało się pierwsze czasopismo tarnowskie : Gazeta Tarnowska Godło : Zgoda".

20 II 1852

Zakończono budowę odcinka linii kolejowej Tarnów - Dębica. Na tarnowski dworzec kolejowy wjechał pierwszy pociąg. Franciszek Eliasiewicz uczestnik powstania styczniowego i przewodniczący Tarnowskiego Komitetu Rewolucyjnego w r. 1846, założył w Tarnowie na Zabłociu fabrykę maszyn i narzędzi gospodarczych, którą po powstaniu styczniowym rozszerzył o odlewnię żelaza.

1 III 1855

Urodził się Roman Zawiliński językoznawca, nauczyciel, prezes Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, ofiarodawca pierwszego księgozbioru dla Miejskiej Biblioteki Literacko-Naukowej im. J. Słowackiego w Tarnowie w r. 1908.(Zm.1932). Wzniesiono nowy wielki gmach szpitala wojskowego.

6 IV 1857

Urodził się Jan Leniek dyrektor II Państwowego Gimnazjum, znany historyk i badacz dziejów Tarnowa, współautor "Dziejów miasta Tarnowa".(Zm. 1918).

1858

Szymon Reiter założył fabrykę zapałek.

22 IV 1860

Urodził się gen. Aureli Serda "Teodorski" uczestnik m.in. wojny polsko-bolszewickiej.

1861

W Tarnowie miały miejsce solidarnościowe manifestacje patriotyczno-religijne. W tarnowskim gimnazjum powstała organizacja powstańcza zrzeszająca ok. 100 uczniów.

11 III 1861

Urodził się Józef Jakubowski, radny i asesor Rady Miejskiej Tarnowa, inicjator powołania Muzeum Miejskiego. 4 XI 1861 r. Otwarto Kasę Oszczędności miasta Tarnowa, instytucję finansową mającą dostarczać mieszkańcom miasta taniego kredytu i umożliwiać lokowanie oszczędności.

VII 1862

Przebywała w Tarnowie na odpoczynku Helena Modrzejewska. Pod koniec roku powstał w Tarnowie komitet organizacji czerwonych, tzw. Ława Obwodowa, następnie Wydział Obwodowy.

1863

W czasie powstania styczniowego, przez krótki czas w Tarnowie miała swoją siedzibę filia Rządu Narodowego.

III 1863

Dyrekcja tarnowskiego gimnazjum zamyka klasę VI, której wszyscy uczniowie walczyli w powstaniu styczniowym.

18 III 1863

Austriacy uwięzili w Tarnowie gen Mariana Langiewicza i jego adiutantkę Henrykę Pustowójtównę.

1866

Uchwalono statut stowarzyszenia straży ochotniczej pożarnej, która właśnie zawiązała się w Tarnowie. Epidemia cholery spowodowała śmierć ok. 1700 osób. Założono park miejski.

III 1867

Przeprowadzone zostały wybory do gminnej rady miasta Tarnowa, pierwszym burmistrzem w okresie autonomii galicyjskiej został Wojciech Bandrowski. Tarnów został miastem powiatowym oraz siedzibą takich instytucji jak Rada Szkolna Okręgowa, dyrekcja skarbu i izba notarialna. Przy Magistracie zostaje utworzona posada budowniczego miejskiego, którą obejmuje Karol Polityński.

1869

Zawiązane zostało Stowarzyszenie Rzemieślników "Gwiazdka Tarnowska", głównie z inicjatywy byłych powstańców, które w r. 1881 przekształciło się w Stowarzyszenie Rękodzielników Chrześcijańskich "Gwiazda Tarnowska". 1869 r. Powstało Kółko Przyjaciół Muzyki.

13 III 1872

Urodził się Jan Szczepanik wielki wynalazca zwany "Polskim Edisonem".(Zm.1926).

VII 1872

Towarzystwo Rolnicze urządziło na plantach przy dworcu kolejowym okręgową wystawę rolniczo-przemysłową, która była przeglądem osiągnięć rolnictwa, hodowli i przemysłu maszyn rolniczych.

1873

Powstało Towarzystwo Miłośników Sceny

21 I 1874

Urodził się Wincenty Witos działacz ludowy, premier rządu RP.(Zm. 1945).

1875

Otwarto linię kolejową Tarnów-Leluchów.

4 X 1877

Nastąpiło uroczyste otwarcie wystawionego na koszt państwa zaborczego okazałego gmachu szkolnego przy ul. Seminaryjskiej.

1 II 1878

Gazownia firmy Józef Wrzosek i Paweł Skrzipietz dostarczyła miastu gaz świetlny. Wybudowano kościółek przybyłych z Gniezna Urszulanek.

1879

Do Tarnowa przybyli wygnani z Prus ks. Filipini, którzy tu się osiedlili i zbudowali swój kościół.

20 I 1880

Do odrodzonej diecezji krakowskiej przyłączono z diecezji tarnowskiej dekanaty: bialski, oświęcimski, skawiński, wadowicki oraz część dek. wielickiego, dobczyckiego, myślenickiego i makowskiego.

1880

Zawiązało się Tarnowskie Towarzystwo Przyjaciół Muzyki.

1881

Na wniosek Rady Miejskiej wybudowano z kamienia bieśnickiego Wielkie Schody. Powstało Kółko Przyjaciół Sztuki Dramatycznej jako wyraz rozwijającego się amatorskiego ruchu teatralnego.

12 IV 1881

Urodził się Józef Chrząszcz dyrektor I Realnego Seminarium Żeńskiego im. Bł. Kingi.(Zm. 1935).

1881

Ukazał się pierwszy numer czasopisma "Pogoń", którego wydawcą był Józef Pisz. "Pogoń" nieprzerwanie wychodziła przez 34 lata i była wykładnikiem życia społeczno-politycznego i kulturalno-oświatowego.

1882

Ks. dr Adam Kopyciński w oparciu o rzemieślników skupionych w "Gwieździe Tarnowskiej" założył Tarnowskie Towarzystwo Oświaty Ludowej, które rozwinęło akcję czytelniczą i odczytową w powiecie tarnowskim.

24 XII 1883

Urodził się Stefan Jaracz, jeden z najwybitnieszych polskich aktorów, uczeń tarnowskiego gimnazjum. (Zm.1945).

1884

W Tarnowie rozpoczyna działalność Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". Założycielem jest nauczyciel gimnazjalny, syn powstańca z 1863 r. Ignacy Przybyłkiewicz.

17 IV 1884

Dokonano odsłonięcia pomnika Kazimierza Brodzińskiego, wykonanego przez Walerego Gadomskiego.

14 XI 1884

Odsłonięcie figury NMP na pl. Katedralnym

1885

Rada miejska zbudowała na Strusinie nad Wątokiem rzeźnię miejską.

27 III 1886

Odłączenie z diecezji tarnowskiej na rzecz diecezji krakowskiej dekanatów: nowotarskiego, makowskiego, myślenickiego i niepołomickiego.

1 VI 1886

Przed gmachem tarnowskiego gimnazjum odsłonięto pomnik Józefa Szujskiego będący dziełem Antoniego Kozakiewicza.

15 IX 1886

Na dworcu kolejowym witano cesarza Franciszka Józefa I, przejeżdżającego do Lwowa.

25 X 1888

Pierwsze na ziemiach Polski muzeum diecezjalne powstało w Tarnowie. Jego założycielem i pierwszym dyrektorem był ks. dr Józef Bąba. Muzeum obejmuje zabytki sztuki kościelnej, głównie średniowiecznej, zebrane na obszarze diecezji tarnowskiej : obrazy, rzeźby, tkaniny, meble, wyroby złotnicze, ceramikę, druki itp. 1889 r. Latem przebywał w Tarnowie Stanisław Wyspiański, efektem tego pobytu jest siedem szkicowników z rysunkami gotycko-renesansowej architektury m.in. ratusza i katedry.

3 X 1889

W Tarnowie koncertuje Ignacy Jan Paderewski. Rozpoczęto renowację tarnowskiego ratusza i katedry.

1890

Wśród uczniów tarnowskiego gimnazjum powstało kółko socjalistyczne.

18 III 1890

Zmarła Izabela Sanguszkowa, znana z działalności charytatywnej i wielkiej miłości do ksiąg. Pogrzeb jej stał się prawdziwą manifestacją mieszkańców Tarnowa i okolic.

9 III 1891

W Tarnowie odbył się Zjazd Kółek Rolniczych z całej Galicji.

3 V 1891

Obchodzono w Tarnowie w sposób uroczysty setną rocznicę "wiekopomnej Konstytucji Trzeciego Maja".

12 IX 1891

Urodził się Zenon Klemensiewicz wybitny językoznawca, badacz stylu i dydaktyki.(Zm.1969).

1 I 1892

Na podstawie uchwały rady miejskiej w Tarnowie wprowadzono czas średnioeuropejski. W Tarnowie powstała pierwsza komórka legalnego socjalistycznego Stowarzyszenia Robotników "Siła".

1 V 1892

Z inicjatywy grupy socjalistów w Tarnowie po raz pierwszy odbyły się uroczystości pierwszomajowe.

29 V 1892

Powstało tarnowskie koło Towarzystwa Szkoły Ludowej, które dopiero po r. 1898 prowadziło działalność oświatową organizując wypożyczalnie książek i odczyty.

7 IV 1894

W Tarnowie uroczyście obchodzono 100. rocznicę złożenia przysięgi narodowej przez Tadeusza Kościuszkę na rynku krakowskim.

1895

Powstało Towarzystwo Muzyczne, które podjęło trud popularyzacji muzyki i śpiewu.

1896

W Tarnowie wybuchł strajk 400 robotników budowlanych, którzy wywalczyli skrócenie dnia pracy z czternastu do jedenastu godzin. 26 VI 1897 r. Odbyła się "prawdziwa" czyli lumierowska projekcja filmowa w sali "Sokoła"

1898

W 50. rocznicę panowania cesarza Franciszka Józefa na iglicy wieży katedralnej umieszczono pozłacaną koronę.

26 XI 1900

Odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza, twórcy Tadeusza Błotnickiego.

6 VII 1901

Urodził się książę Roman Sanguszko, ostatni pan na Gumniskach.

1 IX 1901

Otwarto w Tarnowie filię c.k. Gimnazjum z powodu przepełnienia młodzieżą gmachu gimnazjalnego. Obecnie II LO.

XII 1901

Powstała w Tarnowie pierwsza pozalwowska filia Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza.

11 IV 1902

W Tollyi (Węgry) urodził się inż. Norbert Lippóczy, honorowy obywatel Tarnowa, bibliofil, kolekcjoner, społecznik.

3 IV 1903

W Gries w Tyrolu zmarł książę Eustachy Sanguszko, marszałek krajowy i namiestnik Galicji. Jego pogrzeb odbył się w Tarnowie. Hrabstwo tarnowskie odziedziczył po nim dwuletni wówczas syn, Roman.

1904

Według projektu Franciszka Hackbaila i Michała Mikosia wzniesiono, w tzw. stylu mauretańskim, budynek łaźni żydowskiej.

28 III 1905

Urodził się Zdzisław Simche, geograf, nauczyciel, autor monografii "Tarnów i jego okolice".

1 V 1905

Policja zaatakowała manifestujących na ulicach Tarnowa robotników.

25 XI 1905

W Tarnowie odbyły się manifestacje i pochody robotnicze popierające rewolucję w Królestwie Polskim.

1906

Powstanie drugiej parafii (po Katedrze) w Tarnowie pw. Świętej Rodziny przy ul. Krakowskiej

3 I 1906

Urodził się Roman Brandstaetter pisarz katolicki, poeta i dramaturg.

16 X 1906

Otwarto linię kolejową w kierunku Szczucina.

15 V 1908

Zarząd tarnowskiego koła TSL podejmuje uchwałę o założeniu w Tarnowie biblioteki publicznej. Dążono do stworzenia dostępnej dla wszystkich biblioteki literacko-naukowej, gromadzącej dzieła z różnych dziedzin wiedzy głównie w języku polskim.

18 VIII 1908

Dokonano uroczystego otwarcia (w rocznicę urodzin cesarza Franciszka Józefa I) Synagogi Nowej wg. projektów Franciszka Dundaszka i Władysława Ekielskiego.

7 XI 1908

W sali Sokoła uroczystym "Wieczorkiem ku czci Juliusza Słowackiego" otwarto Miejską Bibliotekę Literacko-Naukową im. J. Słowackiego. Lokal biblioteki znajdował się wtedy w salach Hotelu Krakowskiego przy ul. Wałowej 2.

23-24 X 1909

W Tarnowie odbyły się uroczyste obchody ku uczczeniu 100. rocznicy urodzin Juliusza Słowackiego, zainicjowane przez Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza we Lwowie.

1910

Ukończono budowę nowego budynku dworca kolejowego wg. projektu architekta Karola Corazie.

10 I 1911

Mieszkańcom Tarnowa przekazano wodociąg miejski.

IV 1911

Główne ulice miasta otrzymały oświetlenie elektryczne.

VI 1911

Pierwsze stałe kino-Kinematograf Edison rozpoczęło działalność (przy ulicy Seminaryjskiej).

25 IX 1911

Odbyła się uroczystość uruchomienia ruchu tramwajowego w Tarnowie.

XI 1912

Powstał Związek Strzelecki w oparciu o Polską Partię Socjal-Demokratyczną. Tarnowski Sokół Powołał Stałą Drużynę Polową.

15 II 1913

Założona została Polska Drużyna Strzelecka, oznaczona numerem XIV, najliczniejsza organizacja paramilitarna w Tarnowie przed wybuchem I wojny światowej.

16 XI 1913

Urodził się Jan Bielatowicz, pisarz, poeta i dziennikarz, autor zbioru opowiadań o Tarnowie pt. "Książeczka".

10 XI 1914

Do Tarnowa wkroczyły pierwsze pododdziały Czerkiesów dowodzone przez rotmistrza Karaułowa.

22-25 XII 1914

W pobliżu Tarnowa pod Łowczówkiem walczyła z Rosjanami I Brygada Legionów Polskich.

10 XI 1914 - 5 V 1915

Tarnów był zajęty przez armię rosyjską.

6 V 1915

Do Tarnowa powróciła okupacja austriacka, wtedy śmierć poniosło wielu obywateli Tarnowa m.in. prof. Bolesław Łazarski i artysta rzeźbiarz Antoni Musiał.

4 XI 1916

Otworzył swoje podwoje pierwszy stały zawodowy teatr w Tarnowie pod dyrekcją Dante Baranowskiego.

1917

Uruchomiono Warsztaty Kolejowe.

13 X 1918

Rada Miejska podjęła uchwałę "że Tarnów oddaje się poleceniom rządu warszawskiego i że organowi rządowemu utworzonemu przez Radę regencyjną da posłuch".

31 X 1918

Tarnów odzyskał niepodległość, znów był polskim miastem. Rozbrojono posterunki austriackie a Komitet Obrony Narodowej mianował komendantem miasta płk Kajetana Amirowicza. Przeprowadzono zaprzysiężenie władz na wierność Państwa Polskiego. Dlaczego Tarnów jako pierwsze miasto w Polsce odzyskał niepodległość w 1918 roku ? - mówi historyk Kazimierz Bańburski.

XI 1918

Jerzy Braun napisał w Tarnowie znaną pieśń harcerską "Płonie ognisko i szumią knieje". Jesienią powstał Sokoli Klub Sportowy "Tarnowia".

5 X 1919

Ukazał się w Tarnowie tygodnik "Lud Polski" związany ze Stronnictwem Ludowym.

8 XI 1923

Doszło do tragicznego starcia robotników wracających z wiecu w Domu Robotniczym przy ul. Goldhammera z policją i wojskiem. Od bratobójczych kul zginęło pięciu robotników : Jan Bożek, Adam Kuzdrzał, Wojciech Majchrzyk, Władysław Masior i Józef Pawłowski.

9 IX 1923

Odsłonięcie pomnika 5 Pułku Strzelców Konnych przy al. Matki Boskiej Fatimskiej 2, obok Pogotowia Ratunkowego

1924

Ks. Walenty Gadowski założył w Tarnowie Oddział Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i został jego pierwszym prezesem.

15 III 1924

Wydano pierwszy numer pisma informacyjnego "Praca" pod redakcją Franciszka Kantora.

IV 1924

Tarnów był poważnym ośrodkiem strajku generalnego.

5 X 1924

W budynku kinoteatru TSL "Marzenie" nastąpiło uroczyste poświęcenie i odbyła się pierwsza projekcja.

10 V 1925

Powstania parafii w Krzyżu

20 VI 1925

W nocy anonimowy ofiarodawca położył u stóp pomnika A. Mickiewicza kamienną płytę z napisem : "Nieznanemu Żołnierzowi poległemu za Ojczyznę 1914-1920". Na drugi dzień harcerze zaciągnęli tu honorowe warty.

15 XI 1925

Rozpoczęła działalność Prywatna Szkoła Zawodowa Żeńska, przygotowująca do wykonywania zawodu krawieckiego.

28 X 1925

Bulla pap. Piusa XI "Vixdum Poloniae unitas" - wyłączenie z diec. tarnowskiej na rzecz archidiecezji krakowskiej 6 parafii dekanatu tymbarskiego, a na rzecz diecezji przemyskiej 1 parafii dekanatu wielopolskiego. Natomiast do diecezji tarnowskiej przyłączono z diecezji przemyskiej dekanaty: biecki, rzepiennicki i ołpiński, a także parafie: Jodłowa, Przeczyca, Sędziszów Małopolski i Będziemyśl. Diecezja tarnowska zostaje wtedy włączona do nowo powstałej metropolii krakowskiej.

1927

Rada Miejska uchwaliła powołanie do życia Muzeum Miejskiego. Założycielem Muzeum był wiceburmistrz Józef Jakubowski, podróżnik i pisarz. Wzniesiono mauzoleum gen. Józefa Bema zaprojektowane przez prof. Adolfa Szyszko-Bohusza.

5 V 1927

Rozpoczęto budowę Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Świerczkowie pod Tarnowem.

4 VI 1927

Odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Miejskiego.

3 XII 1927

W Tarnowie koncertował Karol Szymanowski, towarzyszyła mu skrzypaczka Irena Dubiska.

5 XI 1928

Przy ulicy Krzyskiej otwarto nowy cmentarz . Powstało Towarzystwo Sportowe "Mościce".

5 II 1929

Na budowie Państwowej Fabryki Związków Azotowych przebywał minister przemysłu i handlu Eugeniusz Kwiatkowski.

30 VI 1929

Odbyła się uroczystość sprowadzenia do Tarnowa prochów gen. Józefa Bema.

7 IX 1929

Powołano do życia Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

I 1930

Bramy Państwowej Fabryki Związków Azotowych opuściły pierwsze tony nawozów azotowych.

3 III 1930

Pierwszy w historii miasta wpis do rejestru zabytków - bazylika katedralna

6 V 1930

W kamienicy Mikołajowskiej przy katedrze uruchomiono Powiatowy Ośrodek Zdrowia z inicjatywy dr Macieja Warędy.

28 VI 1930

Oddano do użytku nowy gmach Sądu Okręgowego.

4 IX 1930

W tarnowskiej sali Sokoła występowała Ada Sari.

1 VI 1931

Uruchomiono Rzeźnię Miejską w Klikowej k. Tarnowa.

10 VI 1931

Powstał w Tarnowie Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, którego założycielem i pierwszym prezesem został dr Zdzisław Simche.

VIII 1931

Tarnów stał się miejscem X Zjazdu Legionistów Polskich. Przyjechało ok. 10 tys. osób w tym wszystkie osobistości polityczne i wojskowe Polski m.in. prezydent Ignacy Mościcki, premier Aleksander Prystor, marszałek Sejmu Kazimierz Świtalski i marszałek Edward Śmigły-Rydz.

9 VIII 1931

W czasie odbywającego się w Tarnowie Ogólnopolskiego X Zjazdu Legionistów Polskich odsłonięto pomnik ku czci nieznanego żołnierza wykonany wg. projektu inż. Bronisława Kulki. W urnie umieszczonej w pomniku złożono prochy poległego w 1914 r. pod Łowczówkiem kapitana Kuby Bojarowskiego.

17-18 XI 1938

Przez radio odbyła się transmisja Dni Tarnowa, w której obok odczytów i pogadanek o Tarnowie transmitowano dożynki regionalne, uroczystość wręczenia "Daru Tarnowa" dla wojska, oraz występy chórów i orkiestr.

1939

Książę Roman Sanguszko przekazał miastu zamczysko na Górze św. Marcina wraz z otaczającym je terenem w celu założenia tam parku miejskiego im. Niepodległości.

9 II 1939

Tarnowskie Towarzystwo Muzyczne wystawiło operetkę Oskara Straua "Dookoła Miłości".

28 VIII 1939

Na kilka dni przed hitlerowską agresją na Polskę, grupa dywersantów dokonała zamachu bombowego na dworzec kolejowy w Tarnowie.

28 VIII 1939 godz. 23.18

Na kilka dni przed hitlerowską agresją na Polskę, grupa dywersantów dokonała zamachu bombowego na dworzec kolejowy w Tarnowie. W wyniku eksplozji bomby zegarowej w przechowalni bagażu zginęło 20 osób a 35 zostało rannych.

3 IX 1939

Lotnictwo niemieckie bombardowało Państwową Fabrykę Związków Azotowych w Mościcach i Tarnów.

7 IX 1939

W godzinach południowych pierwsze oddziały niemieckie wkroczyły do Tarnowa.

8 IX 1939

W pałacu Sanguszków w Gumniskach stanął sztab XXII Korpusu Pancernego, a budynek starostwa zajęła na swoją siedzibę Wojskowa Komenda Miasta.

1 XI 1939

Rozpoczęto w Tarnowie tajne nauczanie przedmiotów zakazanych przez okupanta w zakresie szkoły powszechnej i średniej.

12 XI 1939

Niemcy założyli w Tarnowie i w Mościcach obozy przejściowe dla jeńców polskich.

5 II 1940

Władze niemieckie zamknęły Bibliotekę im. J. Słowackiego, lokal przy Placu Kazimierza został przejęty a księgozbiór umieszczono w piwnicach przeznaczonych na opał.

12-30 III 1940

Nastąpiły pierwsze aresztowania wielu mieszkańców miasta.

3 VI 1940

Z tarnowskiego więzienia wywieziono do Wiśnicza 13 inżynierów z Zakładów Azotowych w Mościcach, aresztowanych za bojkotowanie zarządzeń okupanta. Z więzienia w Wiśniczu przewieziono ich drugim transportem do Oświęcimia.

14 VI 1940

Wyruszył z Tarnowa pierwszy transport Polaków do obozu w Oświęcimiu (728 osób). Dzień wyjazdu do obozu wspomina Eugeniusz Niedojadło - tarnowianin, więzień z pierwszego transportu.

19 VI 1941

Na murach Tarnowa pojawiło się zarządzenie o utworzeniu zamkniętego getta dla Żydów.

11 VI 1942

Na tarnowskim rynku przeprowadzona została jedna z brutalniejszych akcji eksterminacyjnych ludności żydowskiej. Podczas tej akcji na rynku i w okolicznych uliczkach wymordowano ok. 3000 Żydów, których zwłoki pochowano na cmentarzu przy ul. Starodąbrowskiej.

II 1943

Powstał w Tarnowie Komitet Okręgowy PPR.

21 VII 1943

W odwet za rozstrzelanie 5 konfidentów tarnowskiego gestapo, hitlerowcy urządzili w Tarnowie publiczną masakrę.

2-3 IX 1943

Przeprowadzono likwidację tarnowskiego getta, w którym zgromadzono ok. 40 000 Żydów.

XI-XII 1943

Organizowano oddziały Armii Krajowej.

18 IV 1944

Rozstrzelano w Tarnowie 50 więźniów-zakładników.

2 VIII 1944

Tarnowski Obwód AK zwerbował do akcji "Burza" I batalion AK 16 p.p. w sile 5 kompanii.

4 VIII 1944

Batalion "Barbara" pod wodzą kpt. Eugeniusza Borowskiego, pseud. "Leliwa" rozpoczął działania dywersyjne na Pogórzu Ciężkowickim.

17 I 1945

Przed opuszczeniem miasta Niemcy zniszczyli urządzenia tarnowskiego dworca, wysadzili w powietrze magazyny oraz znajdujące się w mieście mosty.