Park Zbylitowska Góra

Powstałe w 1800 r. w Paryżu zgromadzenie sióstr Sacré-Coeur dotarło na ziemie polskie w 1843 r., najpierw do Lwowa, a następnie tworzyło kolejne placówki w innych miejscowościach. Obecnie na świecie istnieje ponad 500 domów tego zgromadzenia, z czego 10 w Polsce. Dom Generalny ma siedzibę w Rzymie, a polski Dom Prowincjonalny znajduje się w Warszawie. Do powstania klasztoru w Zbylitowskiej Górze przyczyniło się skasowanie klasztoru w Lyonie i zaproszenie sióstr do Tarnowa przez ówczesnego biskupa tarnowskiego. Zaprojektowany przez znanego tarnowskiego inżyniera, Janusza Rypuszyńskiego, obiekt zbudowany został przez jego firmę w latach 1902-10. Składa się z trzech połączonych ze sobą części: budynku frontowego w stylu modernistycznym, neoromańskiej kaplicy-oratorium oraz związanego z nią zachodniego skrzydła mieszkalnego. Po II wojnie światowej siostrom pozostawiono jedynie  część budynku, w której prowadzą przedszkole i internat. Resztę zajmuje Zespół Szkół Agrotechnicznych i Samochodowych (dawniej Technikum Mechanizacji Rolnictwa). Wielka kaplica od 1980 r. pełni rolę kościoła parafialnego p.w. św. Stanisława Kostki. Dzwonnicę z 3 dzwonami, stojącą po północnej stronie kościoła, zbudowano w 1994 r. i gęsto obsadzono świerkami. W tym też roku powstała kapliczka nad stawkiem w lesie Soślina, która zastąpiła małą kapliczkę wiszącą na starej sośnie.

Przyklasztorny park o pow. 3,8 ha przylega do zabudowań z dwóch stron – wschodniej i południowej. Wschodnie skrzydło parku tworzy jednogatunkowe i jednowiekowe zadrzewienie kasztanowców, posadzonych w regularnej siatce kwadratów. Drzewostan południowej części parku jest zdecydowanie bardziej urozmaicony gatunkowo i wiekowo. Najstarsze, ponad stuletnie drzewa porastają zewnętrzne partie parku, a środek wypełniają znacznie młodsze nasadzenia. Na fotografiach z początku XX w. widać kępy zadrzewień otaczających trawiastą polanę, na której pasą się zwierzęta gospodarskie. Z pierwszych nasadzeń z pewnością pochodzą przysadziste dęby od strony ul. Krakowskiej, lipowa alejka biegnąca w kierunku Tarnowa oraz ukrywająca w swym wnętrzu sztuczną grotę kępa żywotników i innych egzotycznych drzew. Grotę z kamieni przywiezionych z Czech  wykonali czescy budowlańcy, biorący udział we wznoszeniu klasztoru. Warto przejść się po parku z przewodnikiem do oznaczania drzew i spróbować rozpoznać gatunki sprowadzonych tu z różnych stron świata okazów, jak np. pochodzącą z Ameryki Północnej trójiglicznię, wytwarzającą prawie półmetrowe strąki z nasionami i niesamowicie wyglądające ciernie wprost na pniu. W 1987 r. zarządzeniem Wojewody Tarnowskiego park został uznany za powierzchniowy pomnik przyrody.

Tym samym aktem ustanowiono drugi pomnik przyrody w tej dzielnicy: piękną aleję jaworową wzdłuż ul. Pszennej. Posadzone równocześnie z parkiem drzewa osiągają dziś średnicę ponad 1 m. Na długości 400 m rośnie 88 drzew, w większości klonów jaworów. Spacerując aleją można dojść do lasu Soślina, zwanego też Sośniną, choć w składzie gatunkowym drzewostanu przeważają buki i dęby, a sosny występują sporadycznie. Las ten charakteryzuje się ciekawą mozaiką różnorodnych siedlisk. Znajdziemy tu dąbrowę, litą buczynę czy podmokłą olszynę, która wraz z sąsiednimi łąkami często jest podtapiana. W latach 70. XX w.  wykonano alejki, ławki, oświetlenie i plac zabaw nadając Soślinie charakter parkowy, lecz trzeba wiedzieć, że jest to las, w którym prowadzi się planową gospodarkę leśną. Soślina i Modrzewina (opisana na wstępie jako prawe skrzydło zielonych „wrót”) są lasami państwowymi zarządzanymi przez Nadleśnictwo Gromnik i stanowią jego oddziały, odpowiednio Nr 7 o pow. 21,25 ha i Nr 8 o pow. 15,30 ha. Nazwa Modrzewina również nie pokrywa się z obecnym składem gatunkowym drzewostanu, w którym dominują olchy i brzozy w wieku ponad 60 lat.

Po zachodniej stronie klasztoru znajdowały się szklarnie i ogród, w których siostry wraz z wychowankami uprawiały warzywa i kwiaty na potrzeby własne, jak i na sprzedaż. To małe, sprawnie prowadzone gospodarstwo przetrwało zawieruchy dwóch wojen, jednak nie oparło się przemianom ekonomicznym i ostatecznie przestało istnieć w latach 90. XX wieku.

Podziwiając zieleń tej okolicy, warto zainteresować się cmentarzami, które zgodnie z polskim ustawodawstwem należy utrzymywać jako tereny zielone o założeniu parkowym. Jest ich w tym rejonie aż trzy. Największy jest cmentarz komunalny w Mościcach, o powierzchni 8,8 ha, założony w 1941 r. W najstarszej części cmentarza zwracają uwagę swymi rozmiarami i regularnością pokroju żywotniki zachodnie (tuje), tworzące szpalery wzdłuż alejek. U zbiegu ulic Krakowskiej i Mokrej znajduje się cmentarz wojenny nr 199 z okresu I wojny światowej. Zbudowany został jesienią 1915 r. przez Austriaków, choć pochowani są tu wyłącznie Rosjanie. W 2 pojedynczych i 27 zbiorowych mogiłach spoczywa ok. 100, w większości bezimiennych żołnierzy. Niemal stuletnie lipy tworzą nad grobami zielony baldachim. Zaniedbany przez wiele lat cmentarz doczekał się remontu staraniem Prezydenta Tarnowa, a od 2002 r. jest porządkowany przez członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Tarnowie. Niestety spokój tego miejsca zakłóca potwornie ruchliwa trasa E40 i znajdujący się opodal węzeł południowej obwodnicy miasta. Znacznie ciszej jest na położonym przy ul. Armii Krajowej małym cmentarzyku sióstr Sacré-Coeur. Powstał on równocześnie z klasztorem. Pierwotnie znajdował się z dala od zabudowań, jednak postępująca urbanizacja sprawiła, że został wchłonięty przez osiedle domków jednorodzinnych. Pomimo to otoczony gęstą zielenią cmentarzyk stanowi nadal swoistą oazę spokoju.